Echo is een soort beeldvorming die gebruikt maakt van geluidsgolven. Dit creëert een beeld van de binnenkant van je lichaam zonder schade aan te richten. De meeste verloskundigen en artsen bieden echo's aan op verschillende momenten in je zwangerschap.
Dit artikel wordt nog medisch beoordeeld.
Medewerkers
Auteurs Patricia Posea, Diyora Rakhimova, Eva Muijtjens
Reviewers Lea Dörner, Alessandra Papitto, Sophie Oppelt
Redacteur Juliëtte Gossens
Vertaler Juliëtte Gossens
Echo is een techniek die gebruikmaakt van geluidsgolven om een beeld te creëren van de binnenkant van je lichaam. Tijdens de zwangerschap gebruiken je arts of verloskundige dezd techniek om jouw baby te bekijken. Een echo is niet schadelijk voor de zwangere, de embryo of de foetus. Tijdens je zwangerschap zul je waarschijnlijk echo's krijgen op verschillende momenten. Sommige van die echo's zijn bedoeld om te zien of de baby goed groeit en groot genoeg is voor de zwangerschapsduur. Dit zijn de zogenaamde groeiecho's. Andere echo's, zoals de 13 en 20 weken echo's, worden gebruikt om te screenen voor abnormale ontwikkeling van het lichaam van je baby. Ook wordt hierbij de datum waarop je uitgerekend bent bepaald (1). In veel landen (ook in Nederland) kun je zelfs vragen om een extra echo om te zien welk geslacht je baby heeft, of om hem of haar gewoon weer eens te zien!
In dit artikel gaan we het hebben over wat de 13 en 20 weken echo's zijn, waarom ze belangrijk zijn, hoe ze verlopen, welke resultaten je kunt verwachten en vervolgstappen die nodig zijn. We leggen de groeiecho's in een ander artikel uit.
De echo's die we hier bespreken zijn beschikbaar in Nederland. Als je ergens anders woont, kan het zijn dat je sommige echo's niet kunt krijgen. Vraag je arts of verloskundige welke echo's voor jou mogelijk zijn.
.
In dit artikel
Wat zijn de 13 en 20 weken echo's?
Verschillende onderzoeken kunnen worden ingezet tijdens je zwangerschap om te zien hoe je baby zich ontwikkeld. Onderzoeken zoals de NIPT kunnen chromosoomafwijkingen opsporen, maar echo's worden gebruikt om fysieke afwijkingen te vinden. Bijvoorbeeld een hartafwijking, een abnormaal aantal vingers of tenen (polydactylie), of een afwijking van het ruggenmerg.
Een fysieke afwijking betekent niet per se dat er ook een chromosoomafwijking is (dat is namelijk een probleem in iemands genetische informatie). Daarom wil een arts meestal meer onderzoeken doen als er een fysieke afwijking wordt gevonden, zodat de afwijking bevestigd kan worden.
Kort gezegd is een echo dus alleen een methode om te screenen, en kan die niet met zekerheid een aandoening van je baby vaststellen. Vandaar dat er meerdere onderzoeken nodig zijn om een correcte diagnose te kunnen stellen.
In eerste instantie was alleen de 20 weken scan deel van de standaard onderzoeken tijdens de zwangerschap, omdat dit tijdstip wordt gezien als optimaal om alle structuren van een foetus te kunnen bekijken (1). Maar recent onderzoek laat zien dat veel (niet alle) afwijkingen al op een echo met 13 weken gezien kunnen worden (2–5). Sinds 2021 wordt daarom de 13 weken echo aangeboden aan alle zwangeren in Nederland, maar alleen als ze meedoen aan de IMTAS studie. Deze is nog gaande (2). Het doel van de studie is om te onderzoeken of een echo zo vroeg in de zwangerschap mensen meer rust geeft, of dat ze zich juist meer zorgen maken tijdens de rest van de zwangerschap.
In 2024 zal de Nederlandse overheid beslissen of de 13 weken echo officieel en permanent deel zal uitmaken van de bestaande standaard zwangerschapsonderzoeken. Andere landen bieden soortgelijke scans aan, zoals Australië.
Met 13 weken is je baby wel nog klein, namelijk zo'n 7,5 centimeter. Daarom is het soms lastig om bepaalde afwijkingen te zien op dat moment. Vandaar dat de 20 weken echo ook nog wordt gedaan: de baby is groter en verder ontwikkeld, en is dan zo'n 26 centimeter lang. Het is dan makkelijker om afwijkingen op te sporen.
De 13 weken echo - waarom en wanneer?
In Nederland kun je de 13 weken scan laten doen vanaf 12 weken en 3 dagen tot en met 14 weken en 3 dagen. Andere landen gebruiken misschien iets andere termijnen. De scan kan ouders zo vroeg mogelijk informatie geven over afwijkingen. Hoe eerder zulke afwijkingen worden herkend, hoe meer tijd ouders hebben om geïnformeerde keuzes te maken over de volgende stappen (1,3). Dat is een voordeel! Ouders kunnen zich dan voorbereiden op de geboorte van een kindje dat wat meer nodig heeft, bijvoorbeeld, of kunnen een abortus overwegen.
Maar er is ook een groot nadeel: omdat de baby nog zo klein is, kan het zijn dat een gevonden afwijking eigenlijk helemaal niet van belang is. De baby kan eruit groeien, of misschien zag het er alleen afwijkend uit omdat alles zo klein is. Totdat meer onderzoeken hebben uitgewezen dat er niets aan de hand is, hebben ouders zich wel de hele tijd zorgen gemaakt om de gezondheid van hun kindje. Dat kan extra stress geven in een periode die toch al onzeker is.
Daarnaast is een echo niet perfect. Het kan zijn dat er afwijkingen zijn die nog niet gevonden worden op de 13 weken scan. De baby kan ook een afwijking ontwikkelen ná 13 weken. Als je dan voor de 20 weken echo komt, dan kan het zijn dat ze een afwijking vinden die er eerder niet was. Terwijl jij dacht dat alles goed was. Dan kan ook een reden zijn om de 13 weken scan niet te laten doen.
De 20 weken scan - waarom en wanneer?
In Nederland kun je een 20 weken echo krijgen vanaf 18 weken en 0 dagen tot en met 21 weken en 0 dagen. Ook hier kan de periode in andere landen net iets anders zijn. Idealiter zou de scan uitgevoerd moeten worden in week 19. Net als de 13 weken scan kan dit onderzoek fysieke afwijkingen opsporen. Omdat de zwangerschap nu al halverwege het tweede trimester is, kunnen deze afwijkingen beter gezien worden vergeleken met de 13 weken echo (1,3).
Beide echo's helpen je arts of verloskundige een aantal (zeldzame) aandoeningen te vinden, zoals autosomale trisomieën (zie ons artikel hier), of hart-, darm- of skeletafwijkingen. Maar een echo kan niet garanderen dat die aandoeningen ook gevonden worden als ze er zijn. Sommige afwijkingen zijn beter te zien dan andere. Zowel de 13 en 20 weken echo geven ouders wat meer tijd om te bedenken hoe ze verder willen met de zwangerschap na het vinden van een afwijking, die eerst bevestigd moet worden met andere onderzoeken. Sommige ouders zullen een zwangerschap willen laten afbreken als het kindje niet gezond is. In Nederland kan een zwangerschap legaal worden afgebroken tot 24 weken. Artsen houden meestal 22 weken aan zodat er wat speling is, mocht de vastgestelde zwangerschapsduur niet helemaal kloppen. In extreme gevallen kan een zwangerschapsafbreking nog na het wettelijke limiet van 24 weken worden uitgevoerd. (6)
Als je je in een ander land bevindt, kun je jouw lokale wetten checken om te zien of je voor abortus kunt kiezen - maar bescherm jezelf als je naar deze informatie op zoek gaat. De website van het Centrum voor Voortplantingsrechten kan je hierbij helpen - je kan hem hier vinden.
De werkwijze en wat je kunt verwachten
Hoe kun je je voorbereiden voor de 13 weken echo?
Ten eerste moeten ouders counseled worden over de scan door een arts of verloskundige. Counseling is een belangrijk onderdeel van elke screening methode of diagnostisch onderzoek. Counseling houdt in dat jouw hulpverlener de scan aan je uitlegt en de voor- en nadelen noemt. Ze voeren een gesprek met je over waarom je de scan zou willen en wat je met de resultaten gaat doen. Handige vragen waar je al over na kunt denken zijn bijvoorbeeld:
'Wil ik echt weten of mijn baby een afwijking heeft?'
'Hoe ga ik me voelen als ik erachter kom dat er een afwijking is?'
'Wat zou ik doen als ik erachter kom?'
Wie de scan uitvoert ligt aan het land waarin je je bevindt. In Nederland doet meestal een speciaal getrainde echoscopist dit, soms in een ziekenhuis en soms in een speciale kliniek.
Op de dag van de echo kun je het beste comfortable kleding dragen die je makkelijk naar boven kunt schuiven om je buik bloot te maken. Je kunt een partner, vriend(in) of familielid meenemen voor extra steun.
Zodra je de echokamer binnenkomt, zal de echoscopist je vragen op je rug te gaan liggen. Deze persoon zal een gel op je buik smeren die nodig is om de geluidsgolven van een echo goed te kunnen doorgeven. De gel is soms een beetje koud. Daarna zetten ze een echokop op je buik, bewegen ze de gel over je buik en kijken naar je baby van hoofd tot tenen. Het hele onderzoek duurt meestal zo'n 30 minuten. Een echo is niet gevaarlijk en niet schadelijk voor jou of je baby.
Soms kan de baby niet goed gezien worden vanaf je buik. Dat kan gebeuren als de baby in een bepaalde positie ligt of als er veel darm voor ligt, bijvoorbeeld. De echoscopist kan dan aanbieden om een inwendige echo te proberen. Dat is een echo vanuit je vagina in plaats van je buik. Ook zo'n echo is niet schadelijk voor jou of je baby.
Links kun je een normale echokop zien. Die wordt op je buik gebruikt. Rechts kun je een echokop zien die wordt gebruikt voor vaginale (inwendige) echo's. © Freepik.
Hoe kun je je voorbereiden op de 20 weken echo?
Net als voor de 13 weken echo moeten ouders een weloverwogen beslissing maken over het laten doen van dit onderzoek. Een dokter of verloskundige helpt jou hiermee als deel van de counseling. Ook hier geldt dat degene die de scan uitvoert afhangt van jouw land, maar in Nederland is dit ook meestal een echoscopist. De echo vindt plaats in een ziekenhuis of een speciale kliniek.
Ook bij deze echo kun je het beste losse kleding dragen zodat je makkelijk je buik kunt blootmaken. De echo verloopt eigenlijk hetzelfde als de 13 weken echo. Omdat je baby zoveel groter is dan met 13 weken, is het onwaarschijnlijk dat je een inwendige echo moet krijgen om alles te kunnen zien.
Waar kijkt de echoscopist naar?
De echo wordt op dezelfde manier uitgevoerd tijdens beide onderzoeken. De echoscopist (die de echo maakt) zal je baby van hoofd tot tenen langsgaan. Hij, zij of hen kijkt naar de schedel, borstkast, buik, ruggengraat, armen, benen en alle belangrijke organen (hersenen, hart, longen, nieren, darmen, blaas en genitaliën). De bewegingen van je baby worden bekeken en de hartfunctie wordt nagekeken. Daarnaast worden de placenta (moederkoek) en het vruchtwater gecontroleerd (1).
Met 20 weken kan de echoscopist ook het geslacht van je baby zien. Jij beslist zelf of je dat wil weten of niet.
Resultaten en vervolgstappen
Meteen nadat de echoscopist klaar is met het onderzoek zal die de resultaten vertellen. In 95% van de gevallen lijkt alles normaal. Er zijn dan geen vervolgstappen nodig. Je zult dan wel nog uitleg krijgen dat hoewel alles er op de echo normaal uitziet, er geen 100% garantie is dat je baby geen afwijkingen heeft. Soms kunnen sommige lichaamsdelen niet goed beoordeeld worden, bijvoorbeeld door een ongunstige positie van de baby of slecht beeld op de echo. Als dat met de 13 weken echo gebeurt, dan zal de echoscopist deze onderdelen nog eens goed bekijken tijdens de 20 weken echo. Als dat gebeurt tijdens de 20 weken echo, dan kun je gevraagd worden om een paar dagen tot een week later nog eens terug te komen. Soms wordt er nog een echo in het derde trimester aangeboden (1,3). Daarnaast zijn in de eerste plaats niet alle afwijkingen te zien op een echo.
Als de echoscopist iets verdachts vindt, dan wordt er mogelijk verder onderzoek aangeboden. Vaak wordt er dan bloedonderzoek verricht, maar soms wil een arts meer invasief onderzoek inzetten, zoals een vruchtwaterpunctie. Als je meer wil weten over invasieve onderzoeken tijdens de zwangerschap, dan kun je dit artikel lezen.
Voordelen en nadelen
We hebben het al kort gehad over sommige voor- en nadelen, maar we vatten ze hier nog even samen.
Één van de voordelen van de 13 en 20 weken echo's is dat je zekerder bent dat alles goed lijkt te gaan als de resultaten normaal zijn (7). Als de resultaten afwijkend zijn, dan heb je controle over wat er verder gaat gebeuren, en kun je je daarop voorbereiden. Je kunt dan leren wat je baby nodig zal hebben wanneer die geboren wordt, zodat er specifieke zorg geboden kan worden direct na de geboorte.
Een nadeel is de extra stress die de echo's kunnen geven, zowel van het wachten op resultaten ná het onderzoek of de stress vóór een onderzoek. Natuurlijk kan het ook veel emotionele stress geven als er afwijkingen worden gevonden, en dat kan een negatieve invloed hebben op de zwangerschap (8,9). Houd in je achterhoofd dat een afwijking op een echo niet meteen betekent dat je baby niet gezond is. Toch kan het voor veel stress zorgen.
Ten laatste moet je je realiseren dat een echo geen definitieve resultaten kan geven over de gezondheid van je baby. Zo'n onderzoek kan het alleen meer of minder waarschijnlijk maken dat alles goed is.
Er zijn geen goede of foute keuzes wat betreft je beslissing over deze echo's. Maak de beslissing die goed voelt voor jou!
Bronnen
Shipp TD. Overview of ultrasound examination in obstetrics and gynecology. In: Simpson LL, Levine D, Barss VA (eds.). UpToDate. 2023.
Meer over de Imitas Studie: Onderzoek Naar de 13 wekenecho. https://13wekenecho.org/ik-ben-zorgverlener/over-de-imitas-studie/.
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Brochure the 13-week scan and the 20-week scan. 2021. https://www.pns.nl/documenten/the_13-week_scan_and_the_20-week_scan.
Kenkhuis MJ, Bakker M. Effectiveness of 12-13-week scan for early diagnosis of fetal congenital anomalies in the cell-free DNA era. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology. 2018;51(4):463–469. DOI:10.1002/uog.17487.
International Society of Ultrasound in Obstetrics and Gynecology, Bilardo CM, Chaoui R, Hyett JA, Kagan KO, Karim JN et al. ISUOG Practice Guidelines (updated): performance of 11–14-week ultrasound scan. Ultrasound in Obstetrics & Gynecology. 2023;61(1):127-143. DOI: 10.1002/uog.26106.
Ministerie van Algemene Zaken. What is the time limit for having an abortion? https://www.government.nl/topics/abortion/question-and-answer/what-is-the-time-limit-for-having-an-abortion.
Bardi F, Bakker M. Psychological outcomes, knowledge and preferences of pregnant women on first-trimester screening for fetal structural abnormalities: A prospective cohort study. PLOS ONE. 2021;16(1). DOI:10.1371/journal.pone.0245938.
Traylor CS, Johnson JD, Kimmel MC, Manuck TA. Effects of psychological stress on adverse pregnancy outcomes and nonpharmacologic approaches for reduction: an expert review. American Journal of Obstetrics & Gynecology MFM. 2020;2(4). DOI: 10.1016/j.ajogmf.2020.100229.
Coussons-Read ME. Effects of prenatal stress on pregnancy and human development: mechanisms and pathways. Obstetric Medicine. 2013;6(2):52-57. DOI: 10.1177/1753495X12473751.
Let op: de informatie die we hier voor je verzamelen is strikt voor educatieve doeleinden. Als je je niet goed voelt of als je enige klachten of vragen over je gezondheid hebt, neem dan alsjeblieft contact op met je arts of andere relevante zorgmedewerker. Wij geven geen medisch advies.
PREhealth is niet geaffilieerd met het Center for Reproductive Rights.